Vrouw in de theatertechniek – Lichttafels en lippenstift

Op 25 april kreeg ik dit mailtje: “Ik ben Yuki Hochgemuth en ik zit momenteel in mijn derde jaar aan de School voor Journalistiek in Utrecht. Momenteel specialiseer ik in kunst, cultuur en lifestyle en daarvoor ben ik bezig met een productie over de man/vrouw verdeling in de theatertechniek. Ik schrijf daarvoor een achtergrondverhaal over hoe het voor vrouwen is om in zo’n mannenwereld te werken.” Ik doe graag iemand een plezier en schrijven vind ik leuk, dus ik maakte voor haar dit verhaal. Zij gebruikte het voor haar publicatie Lichttafels en lippenstift.

Vragen

• Hoe is het om als vrouw tussen allemaal mannen te werken? Zorgt dit soms voor complicaties?
• Heb je, toen je in de theater techniek ging werken, erover nagedacht dat je één van de weinige vrouwen zou zijn?
• Is het belangrijk dat er meer vrouwen in de theatertechniek gaan werken? Waarom wel of niet?

Voorstellen

Even voorstellen: Marijcke Voorsluijs, directeur van TOT. ICT projectmanager voor culturele bedrijven, technisch producent van internationale tournees en festivals, eigenaar van Uurwerk Online, software voor evenementgestuurde personeelsplanning en urenregistratie. Voordat ik in 2002 TOT begon toerde ik 10 jaar als theatertechnicus met producties uit en over de hele wereld.

Bijzonder?

Toen ik begin jaren 90 als theatertechnicus ging werken was dat best een bijzondere keuze voor een vrouw, maar de echte pionier was ik niet: bij bijna elk theater werkte in die tijd wel een vrouwelijke technicus. In de Stadsschouwburg Utrecht waren we destijds met drie, en er kwamen ook regelmatig vrouwelijke technici van bezoekende gezelschappen over de vloer. Eerlijk gezegd vind ik het verbluffend dat de aanwezigheid van vrouwen in de theatertechniek nu, meer dan 25 jaar later, nog steeds zo bijzonder is dat een journalist er een project aan wijdt.

Voor mij persoonlijk was het helemaal geen logische keuze: ik was afgestudeerd organisatiepsycholoog met bijvakken in theaterwetenschap en informatica. Het was eerder een intuïtieve keuze: de theatertechniek kwam na een tijdje experimenteren met manieren om mijn brood te verdienen bovendrijven als de leukste. Als organisatiepsycholoog werken zag ik als punkmeisje niet zo zitten, festivals organiseren was vrijwilligerswerk, van wat ik verdiende met fotografie kon ik maar net mijn materialen betalen. Theatertechniek vond ik uitdagend, creatief en sociaal, het ging me goed af en het klikte met de collega’s. Dat ik één van de weinige vrouwen zou zijn in die wereld wist ik, maar speelde bij mijn keuze voor het beroep geen rol.

Loopbaan

Ik meldde me als techniekvrijwilliger in de Stadsschouwburg Utrecht en leerde daar al snel mensen kennen die vroegen of ik met hen op tournee wilde. Betaald. Misschien viel ik op doordat ik een vrouw was, maar om betaalde klussen te krijgen en te houden moet je toch echt goed werk leveren.

Theatertechniek studeren kon overigens niet in die tijd. Iedereen van mijn generatie leerde het vak in de praktijk. Mijn collega’s waren horlogemaker, musicoloog, elektrotechnicus of dienstweigeraar. Allemaal cowboys en -girls die voor de kunst hadden gekozen.

Vrouw in een mannenwereld

Ik heb nooit het gevoel gehad dat ik als vrouw mijn werk anders deed dan mijn mannelijke collega’s. Ieder had zijn eigen bagage, ik was lid van het team, punt uit. ‘s Ochtends begonnen we met een zwarte koffie en na de afbouw kwamen de sterke verhalen langs bij een flesje bier. Wie me ‘technica’ noemde ging géén goede dag tegemoet. Wel paste ik mijn kleding aan: de gescheurde punkkousen uit mijn studententijd werden ingeruild voor een zwarte spijkerbroek, aan mijn riem hing gereedschap.

Grove grappen, natuurlijk. Ik leerde ze al snel pareren en overtreffen. Maar echt vervelende dingen, pesterijen, onversneden seksisme en #metoo-momenten kan ik me uit mijn jaren als technicus niet herinneren. Ik kreeg juist veel respect en waardering voor mijn werk, en kwam al snel op leidinggevende posities. Mijn vriendinnen, elektricien in de bouw of programmeur in de IT, kwamen met heel andere verhalen thuis. Zij werden keihard getreiterd en onderuit gehaald. De theaterwereld is in vergelijking daarmee heel vrouwvriendelijk!

Seksisme in de theatertechniek

Uiteraard is het niet altijd feest. Het is me een keer overkomen dat de technici van het theater waar ik als leidinggevend technicus van een productie binnenkwam consequent weigerden naar mij te luisteren, en alleen in beweging kwamen als mijn mannelijke collega hen vroeg wat ik net had gevraagd. Stelselmatig. Mijn collega en ik hebben er maar een spelletje van gemaakt en duidelijk laten merken wat een losers we hen vonden, maar het was natuurlijk te treurig voor woorden.

Onlangs was ik in een schouwburg met een van onze internationale producties. In de andere zaal stond een Nederlandse musical. De crew zat in de artiestenfoyer. Allemaal jonge mensen, onder de 30. Één meisje was erbij. De toon van de conversatie begon normaal, maar werd steeds joliger, en het meisje werd gaandeweg stiller. Ik luisterde mee, en schrok van het seksisme in de opmerkingen. Mijn mond viel open: deze mensen zijn opgevoed door vaders en moeders van mijn generatie – is dit wat ze hen hebben voorgeleefd?

Na 50 jaar feminisme

Door dit voorval realiseer ik me weer dat theatertechniek voor vrouwen na 50 jaar feminisme nog steeds een bijzondere keuze is, dat je als vrouw nog steeds één van de weinigen bent op een werkvloer vol mannen, en dat ze je niet zomaar voor vol aanzien. Je moet je bewijzen, meer dan je mannelijke collega’s. Extra goed zijn in je werk, fouten erkennen en oplossen, en eerlijk je deel doen, ook als het moeilijk of zwaar wordt. Altijd ja zeggen tegen uitdagingen, niet pas als je het al eerder hebt gedaan maar juist als je er veel van kunt leren. Dat geldt echter niet alleen voor vrouwen. Het geldt voor iedereen die niet wit is, en niet heteroseksueel.

Of het belangrijk is dat er meer vrouwen in de theatertechniek gaan werken? Niet als zodanig. Het belang is breder dan dat: de culturele sector in het algemeen, en dus ook de theatertechniek, is niet het exclusieve domein van witte mannen, maar sluit wat mij betreft alle mensen met passie voor het vak, van alle kleuren en seksuele geaardheden, in de armen.

Toegift – vrouwelijke theatertechnici van de toekomst

Als toegift is hier een filmpje over twee vrouwelijke studenten theatertechniek.